ULASAN | Bahasa bukan sekadar alat untuk berkomunikasi. Ia mencerminkan budaya, membentuk identiti dan menjadi penghubung antara masyarakat.
Maka apabila Menteri Pendidikan Fadhlina Sidek mengumumkan penambahan bahasa serantau seperti Thai, Khmer dan Vietnam dalam sistem pendidikan, ia menunjukkan kesediaan Malaysia untuk membina hubungan serantau yang lebih erat dan saling memahami.
Namun dalam keterbukaan ke arah luar, kita tidak boleh terus abaikan kekosongan yang masih wujud dalam sistem pendidikan kita sendiri.
Malaysia ialah negara berbilang bahasa. Bahasa Melayu dan Inggeris menjadi asas, tetapi Mandarin dan Tamil juga ditutur secara meluas dan berakar dalam sejarah tanah air. Malangnya, di kebanyakan sekolah kebangsaan, bahasa ini masih dianggap sebagai subjek pilihan jika ditawarkan langsung.
Sudah tiba masanya kita melihat perkara ini sebagai satu kekurangan yang perlu diperbaiki, bukan dibiarkan berlarutan.
Mandarin dan Tamil bukan bahasa kaum tertentu. Ia juga bahasa rakyat Malaysia. Tempatnya tidak harus terhad di sekolah vernakular, tetapi perlu diperluas ke sekolah kebangsaan yang menghimpunkan pelajar pelbagai latar belakang.
Seorang pelajar Melayu yang mempelajari Tamil, pelajar Cina yang fasih dalam Bahasa Melayu, atau pelajar India yang menguasai Mandarin. Ini bukan lagi gambaran ideal. Ini realiti yang perlu kita bina bersama.
Kita tidak kehilangan jati diri dengan mempelajari bahasa lain. Sebaliknya, kita memperkayakan pemahaman antara satu sama lain. Dalam satu bilik darjah yang terbuka kepada pelbagai bahasa, murid bukan sekadar belajar mata pelajaran. Mereka belajar saling mengenal, saling menghormati dan saling memahami.
Sebagai negara yang kini memegang kerusi Pengerusi Asean, langkah ini juga mencerminkan keutamaan yang lebih besar. Pendidikan bukan hanya alat membina modal insan, tetapi juga asas kepada kepimpinan serantau. Jika Malaysia mahu menjadi contoh dalam memperkukuh integrasi Asean, perpaduan di dalam negara mesti bermula di bilik darjah.
Sistem bimbingan
Hal ini turut selari dengan komitmen Perdana Menteri Anwar Ibrahim. Beliau telah beberapa kali menegaskan bahawa bahasa ialah jambatan antara masyarakat. Dalam usaha memperkukuh penguasaan Bahasa Inggeris, beliau juga mempertahankan kepentingan Mandarin dan Tamil dalam sistem pendidikan negara.
Bagi beliau, semua pelajar harus diberi peluang untuk mengenali dan memahami bahasa serta budaya kaum lain, bukan sebagai pilihan, tetapi sebagai hak dan tanggungjawab sebagai rakyat Malaysia.
Negara-negara lain telah lama melaksanakan dasar pendidikan pelbagai bahasa. Di United Kingdom, pelajar digalakkan menguasai bahasa asing sebagai sebahagian daripada usaha membina pemahaman rentas budaya.
Di Amerika Syarikat, banyak sekolah di bandar pelbagai etnik mengamalkan bilik darjah dwibahasa yang terbukti berjaya meningkatkan pencapaian akademik dan merapatkan jurang sosial. Ini adalah pendekatan yang boleh dijadikan contoh.
Namun semua ini hanya akan berhasil jika dimulakan dengan tenaga pengajar yang cukup dan bersedia. Institut Pendidikan Guru (IPG) perlu meningkatkan kapasiti untuk melatih lebih ramai guru dalam bahasa Mandarin dan Tamil, bukan hanya untuk sekolah vernakular, tetapi juga untuk sekolah kebangsaan.
Dalam masa yang sama, satu sistem bimbingan perlu diwujudkan bagi menghubungkan guru baharu dengan tenaga pengajar berpengalaman daripada SJK(C) dan SJK(T), supaya pengetahuan budaya dan pendekatan pengajaran dapat dikongsi secara berkesan.
Kita juga harus berfikir lebih jauh. Bayangkan jika setiap pelajar Malaysia tamat persekolahan dengan kemahiran dalam sekurang-kurangnya empat bahasa. Bahasa Melayu dan Inggeris kekal sebagai asas, manakala satu bahasa warisan tempatan dan satu bahasa antarabangsa seperti Arab, Perancis atau Sepanyol menjadi pelengkap.
Ini bukan sahaja memberi kelebihan dari segi kebolehpasaran, tetapi juga membentuk rakyat yang lebih terbuka dan bersedia hidup bersama dalam masyarakat berbilang kaum.
Apabila anak-anak mampu berkomunikasi sesama mereka, mereka juga akan mampu memahami satu sama lain. Jurang antara bahasa boleh mengecilkan jurang kefahaman antara satu sama lain. Kita bukan sekadar melahirkan pelajar yang cemerlang, tetapi warganegara yang lebih cekap berkomunikasi dalam masyarakat majmuk.
Sekolah pelbagai bahasa boleh menjadi asas kepada perpaduan negara. Ia membantu menepis stereotaip sebelum ia sempat tertanam. Ia mengajar bahawa semua bahasa dan budaya ada nilainya, dan wajar dihargai sebagai sebahagian daripada kekayaan negara.
Ini bukan sekadar cadangan dasar. Ini cara baru melihat masa depan Malaysia.
Tiada reformasi pendidikan yang lengkap jika bahasa terus dipinggirkan. Mandarin dan Tamil perlu diberi tempat dalam sistem sekolah kebangsaan, bukan sebagai layanan istimewa kepada mana-mana kaum, tetapi sebagai pengiktirafan kepada realiti Malaysia yang sebenar.
Jika kita mahu anak-anak membesar bersama, kita perlu mulakan dengan mengajar mereka untuk bercakap antara satu sama lain.
MAHATHIR MOHD RAIS ialah bekas setiausaha Bersatu.
Tulisan ini tidak semestinya mencerminkan pendirian Malaysiakini.