Gabungan Selamatkan Malaysia Hentikan Lynas meminta untuk berjumpa Perdana Menteri Dr Mahathir Mohamad menjelang keputusan kabinet mengenai pembaharuan lesen operasi Lynas Corp Australia bagi loji pemprosesan nadir bumi di Gebeng, Kuantan.
Jurucakap gabungan itu, Tan Boon Teet berkata kerajaan perlu mendengar kebimbangan mereka mengenai cadangan pelan pengurusan sisa Lynas sebelum membuat keputusan muktamad.
"Kami menulis kepada Dr Mahathir kira-kira tiga minggu lalu tetapi surat kami tidak diambil maklum atau dijawab," kata Tan pada sidang media di Dewan Perhimpunan Cina Kuala Lumpur dan Selangor pagi ini.
Tan juga mendakwa bahawa Mahathir pernah berhubung dengan Lynas, maka gabungan mereka yang disokong lebih 80 kumpulan masyarakat sivil sepatutnya dibenarkan untuk menjelaskan kebimbangan mereka mengenai bahaya sisa radioaktif dari loji itu.
Antara lain, Tan berkata kerajaan harus menilai keupayaan kewangan Lynas untuk menguruskan sisa yang dihasilkan di kilangnya, termasuk pelan yang dilaporkan untuk membina kemudahan pelupusan sisa tetap di tapaknya.
"Sebelum Dr Mahathir atau Kabinet memutuskan sama ada mahu memperbaharui lesen Lynas atau tidak, saya akan meminta mereka melakukan audit penuh keupayaan Lynas untuk menguruskan sisa mengikut cara yang dicadangkan," kata Tan.
Tan menegaskan audit itu perlu mengambil kira kos tinggi yang diperlukan bagi membina kemudahan pelupusan sisa tetap, dan Lynas Corp setakat ini hanya membayar wang tunai AS$11.05 juta (RM45.44 juta) kepada Lembaga Perlesenan Tenaga Atom (AELB ) sebagai deposit keselamatannya.
"Selebihnya (amaun) dibayar secara bon jadi kerajaan harus mempertimbangkan sama ada Lynas mempunyai keupayaan kewangan (untuk melaksanakan cadangannya)," katanya.
Turut hadir pada sidang akhbar itu ialah Pengerusi Bersih, Thomas Fann, yang mengingatkan kerajaan tentang janji pilihan raya untuk menjadi mesra alam dan tidak tunduk kepada tuntutan daripada syarikat besar dan kroni kapitalis kroni.
"Ini adalah masa untuk Kabinet menunjukkan bahawa mereka memegang apa yang mereka katakan," tegasnya.
Dua daripada tiga aliran sisa yang dihasilkan di kemudahan Lynas di Gebeng adalah sisa pemurnian air radioaktif (WLP) dan sisa neutralisasi bukan radioaktif (NUF).
Sehingga Disember tahun lepas, sisa WLP terkumpul di kemudahan Lynas ialah 451,564 tan, manakala sisa NUF berjumlah 1.113 juta tan.
Ahli Parlimen Bentong Wong Tuck dilaporkan berkata bahawa Lynas telah membayar sejumlah wang tunai kepada AELB sebagai deposit pada 2013 dan 2014, tetapi bayaran berikutnya berjumlah AS$31.16 juta (RM128.13 juta) telah dibayar sebagai bon.
Sementara itu, Tan juga menggesa Menteri Tenaga, Sains, Teknologi, Alam Sekitar dan Perubahan Iklim Yeo Bee Yin untuk tegas dengan hasrat memastikan Lynas mengeksport sisanya, terutamanya sisa WLP, sebagai syarat memperbaharui lesen operasi syarikat berkenaan.
"Dia (Yeo) dan anggota kabinet lain perlu mengambil kira kehidupan rakyat Malaysia masa depan sebelum membuat keputusan mengenai operasi Lynas," katanya sambil menambah jika kerajaan gagal berbuat demikian, pengundi seperti penduduk berkemungkinan tidak mengundi Pakatan Harapan pada pilihan raya umum seterusnya.
Yeo pada mulanya dijadual bertemu dengan rakan sejawatannya di Australia bulan lepas untuk membincangkan keadaan operasi dan pengurusan sisa Lynas.
Bagaimanapun pada 19 Jun, dilaporkan bahawa mesyuarat itu telah ditangguhkan.
Sebelum pilihan raya Australia, Canberra menolak tawaran Putrajaya untuk memulangkan sampah yang dikeluarkan oleh kilang Lynas ke Australia.