Cukai sememangnya perlu untuk membina negara. Namun apabila cukai dikenakan atas kelemahan dasar yang tidak diselesaikan, beban itu tidak lagi bersifat fiskal. Ia menjadi beban sistemik. Itulah hakikat yang dihadapi rakyat hari ini apabila bercakap tentang cukai eksais ke atas kenderaan.

Pemilikan kereta di Malaysia bukan lagi soal pilihan. Ia adalah kesan langsung daripada dasar pengangkutan yang tidak menyeluruh. Apabila sistem pengangkutan awam tidak meliputi seluruh kawasan, tidak menepati masa, dan gagal menyambungkan kawasan perumahan dengan pusat ekonomi, maka rakyat tiada pilihan selain memiliki kenderaan sendiri. Isyaratnya jelas: kalau mahu bergerak, bekerja atau menghantar anak ke sekolah dengan lancar, anda mesti ada kereta.

Masalahnya, kos pemilikan kereta di Malaysia jauh lebih tinggi berbanding negara lain yang setaraf atau lebih maju. Selain harga asas kereta, pembeli perlu menanggung cukai eksais, duti import, cukai jualan, cukai jalan, insurans, dan faedah pinjaman untuk tempoh sehingga sembilan tahun. Kerajaan mengakui bahawa cukai eksais menyumbang besar kepada harga kenderaan, tetapi persoalan lebih besar ialah bagaimana struktur ini selari dengan matlamat sosioekonomi negara.

Isu ini semakin mendapat perhatian apabila peraturan cukai eksais yang dirangka sejak 2019 mula dikuatkuasakan semula. Walaupun peraturan itu sah dari sudut undang-undang, pelaksanaannya perlu mengambil kira realiti ekonomi semasa. Gaji tidak meningkat setara dengan inflasi. Hutang isi rumah kekal tinggi. Dalam keadaan ini, menaikkan kos barangan asas seperti kereta hanya menambah beban kepada golongan pertengahan dan bawah.

Ironinya, pelaburan dalam infrastruktur pengangkutan awam memang berlaku tetapi belum cukup untuk menjadikan pemilikan kereta sesuatu yang benar-benar boleh dielakkan. Di Lembah Klang pun, akses bergantung kepada lokasi. Di luar bandar dan pekan kecil, pilihan hampir tiada. Di kawasan ini, memiliki kereta bukan lagi keputusan ekonomi, tetapi keperluan logistik.

Apa yang menjadikan cukai eksais ini lebih membingungkan ialah tiada alternatif yang benar-benar tersedia. Dasar ini digubal seolah-olah pemilikan kereta adalah pilihan gaya hidup, padahal hakikatnya, ia sudah menjadi keperluan asas. Rakyat membeli kereta bukan kerana mahu, tetapi kerana perlu. Maka mengenakan cukai tinggi dalam konteks ini bermakna menghukum mereka atas pilihan yang tidak pernah wujud.

Kita juga tidak boleh mengabaikan isu ketelusan harga. Gabungan cukai eksais dan sistem permit AP telah menyebabkan harga kenderaan menjadi lebih mahal daripada nilai sebenar. Keuntungan diagih kepada segelintir pihak, manakala beban ditanggung oleh pengguna biasa. Jika dasar ekonomi benar-benar mahu berpihak kepada rakyat, struktur ini perlu dinilai semula secara menyeluruh.

Malaysia memerlukan strategi mobiliti jangka panjang yang tidak membebankan rakyat hanya kerana mereka mahu hidup dengan bermaruah. Ini termasuk menilai semula struktur cukai kenderaan mampu milik, mengurangkan kebergantungan kepada sistem AP, dan mempercepat peluasan pengangkutan awam ke seluruh negara. Kita juga perlu menilai semula sama ada sistem semasa benar-benar memberikan rakyat pilihan atau sekadar meletakkan mereka dalam kitaran hutang.

Cukai sepatutnya menjadi alat untuk menggalakkan penyelesaian yang lebih baik, bukan menghukum mereka yang sudah tersepit. Selagi tiada alternatif yang setara dan boleh diakses semua lapisan masyarakat, sebarang kenaikan kos mesti dinilai secara jujur dan menyeluruh.

Masalah utama bukan kerana rakyat enggan membayar. Masalahnya ialah mereka sedang membayar untuk kelemahan sistem yang tidak mereka pilih, tetapi wajib mereka tempuhi setiap hari.

MAHATHIR MOHD RAIS bekas setiausaha Bersatu Wilayah Persekutuan.

Artikel ini pandangan penulis dan tidak semestinya mencerminkan pendirian rasmi Malaysiakini.

Mahathir Mohd Rais